Jak zmniejszyć nadwrażliwość dotykową u dziecka?
Wstęp do terapii integracji sensorycznej

Nadwrażliwość dotykowa, zwana również obronnością dotykową, to jedno z najczęstszych zaburzeń przetwarzania sensorycznego u dzieci. Maluchy z tym problemem często reagują lękiem, płaczem lub nawet agresją na codzienne bodźce dotykowe, takie jak ubrania, mycie włosów czy przytulanie. Bez odpowiedniej interwencji może to prowadzić do trudności emocjonalnych, społecznych i rozwojowych.

W tym obszernym artykule omówimy:
✅ Czym jest nadwrażliwość dotykowa i jak się objawia?
✅ Skutki braku terapii – dlaczego nie wolno tego bagatelizować?
✅ Zestaw praktycznych ćwiczeń dla rodziców do stosowania w domu
✅ Bibliografię i rekomendowane źródła wiedzy

Czym jest nadwrażliwość dotykowa?

Nadwrażliwość dotykowa (nadreaktywność sensoryczna) to stan, w którym układ nerwowy dziecka nadmiernie reaguje na bodźce dotykowe, które dla większości osób są neutralne lub nawet przyjemne. Wynika to z nieprawidłowego przetwarzania informacji sensorycznych w mózgu.

Objawy nadwrażliwości dotykowej u dzieci

Dziecko z nadwrażliwością dotykową może przejawiać następujące zachowania:

🔹 Unikanie dotyku – nie lubi przytulania, głaskania, całowania, nawet przez bliskich.
🔹 Problemy z ubraniami – narzeka na metki, szwy, niektóre tkaniny (np. wełnę), preferuje bardzo luźne lub bardzo obcisłe ubrania.
🔹 Niechęć do czynności higienicznych – płacz podczas mycia włosów, obcinania paznokci, czesania, szczotkowania zębów.
🔹 Reakcje emocjonalne – wybuchy złości, płacz, ucieczka w odpowiedzi na nieoczekiwany dotyk.
🔹 Unikanie zabaw sensorycznych – nie lubi malowania palcami, zabaw piaskiem, klejem, ciastoliną.
🔹 Nadwrażliwość na temperaturę – skarży się, że woda jest "za gorąca" lub "za zimna", nawet gdy jest letnia.

Skutki niepodjęcia terapii – dlaczego warto działać?

Jeśli nadwrażliwość dotykowa nie jest odpowiednio łagodzona, może prowadzić do poważnych konsekwencji:

1. Trudności społeczne

• Dziecko unika kontaktu z rówieśnikami, boi się przypadkowego dotyku.

• Może być postrzegane jako "niegrzeczne" lub "uparte" z powodu odmowy uczestnictwa w zabawach.

2. Problemy emocjonalne

• Wzmożony lęk, frustracja, niska samoocena.

• Tendencje do wycofania lub agresji w odpowiedzi na bodźce dotykowe.

3. Zaburzenia rozwoju motorycznego

• Unikanie aktywności wymagających dotyku (np. rysowanie, lepienie z plasteliny) może opóźniać rozwój małej motoryki.

4. Trudności w szkole

• Problemy z koncentracją (np. gdy ubranie "uwiera").

• Niechęć do uczestniczenia w zajęciach plastycznych czy WF.

5. Długoterminowe skutki w dorosłości

• Nieleczona nadwrażliwość może utrzymywać się u dorosłych, wpływając na relacje i codzienne funkcjonowanie.

Terapia integracji sensorycznej – jak pomóc dziecku w domu?

Terapia SI (integracji sensorycznej) polega na stopniowym ośmielaniu dziecka do bodźców dotykowych poprzez kontrolowane doświadczenia. Poniżej przedstawiamy zestaw ćwiczeń, które rodzice mogą wykonywać w domu, aby zmniejszyć nadwrażliwość dotykową.

1. Ćwiczenia głębokiego docisku (propriocepcja)

Głęboki dotyk działa uspokajająco na układ nerwowy.

🔸 Zawijanie w koc ("naleśnik") – delikatne owinięcie dziecka w koc z lekkim naciskiem, a następnie "rozwijanie" 
🔸 Masaż szczotką terapeutyczną – stosowanie specjalnej szczotki do masażu (np. Wilbarger Protocol).
🔸 Ugniatanie ciasta/plasteliny – ugniatanie mas plastycznych daje silne wrażenia proprioceptywne.

2. Stopniowe oswajanie z różnymi fakturami

🔸 Tor sensoryczny – rozłóż różne materiały (frotte, folia bąbelkowa, futerko, ryż) i zachęć dziecko do chodzenia po nich boso.
🔸 Pudełka dotykowe – wypełnij pudełka piaskiem, fasolą, ryżem, pianką do golenia i zachęć dziecko do szukania w nich przedmiotów.

3. Zabawa z wodą

🔸 Przelewanie wody – pozwól dziecku przelewać wodę między pojemnikami, dodaj gąbki, pipety.
🔸 Malowanie na mokrym papierze – zamień farby w sensoryczną zabawę.

4. Ćwiczenia z żywnością (dla dzieci bez alergii)

🔸 Zanurzanie rąk w kisielu, budyniu, galaretce.
🔸 Rysowanie palcem w kaszy mannie, mące.

5. Codzienne rutyny z elementami dotyku

🔸 Masaż przed snem – używaj oliwki lub kremu, masuj plecy, dłonie, stopy.
🔸 Szczotkowanie ciała – stosuj miękką szczotkę do ciała w formie zabawy.

Podsumowanie

Nadwrażliwość dotykowa może być wyzwaniem, ale regularna terapia SI i ćwiczenia w domu mogą znacząco poprawić komfort życia dziecka. Kluczowe jest stopniowe oswajanie z bodźcami, unikanie przymusu i zamiana terapii w zabawę.

Jeśli objawy są bardzo nasilone, warto skonsultować się z terapeutą integracji sensorycznej, który dobierze indywidualny plan terapii.

Bibliografia

1. Ayres, A. J. (2005). Integracja sensoryczna a zaburzenia uczenia się. Wydawnictwo Harmonia.

2. Borkowska, M. (2010). Integracja sensoryczna na co dzień. PZWL.

3. Kranowitz, C. S. (2012). Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego. Wydawnictwo Harmonia.

4. Miller, L. J. (2006). Sensory Smarts: A Book for Kids with ADHD or Autism Spectrum Disorders Struggling with Sensory Integration Problems. Jessica Kingsley Publishers.

5. Sher, B. (2014). Gry i zabawy we wczesnej interwencji…. HARMONIA UNIVERSALIS.

Chcesz dowiedzieć się więcej? Odwiedź nasz sklep sklep.praksja.pl po pomoce terapeutyczne wspierające integrację sensoryczną!

Ten artykuł ma charakter edukacyjny i nie zastępuje konsultacji ze specjalistą. W przypadku poważnych trudności zalecamy kontakt z terapeutą SI.